पुरंदर किल्ला, महाराष्ट्राचा एक ऐतिहासिक ठेवा
Purandar Fort History: पुरंदर किल्ला, महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्यात सासवड जवळ, एक भव्य आणि ऐतिहासिक किल्ला आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांचा प्रिय आणि बळकट किल्ला म्हणून ओळखला जाणारा पुरंदर, मराठा साम्राज्याच्या पराक्रमाचे प्रतीक आहे. याच किल्ल्यावर छत्रपती संभाजी महाराजांचा जन्म झाला, ज्यामुळे या किल्ल्याला विशेष ऐतिहासिक महत्त्व प्राप्त झाले आहे.
Purandar Fort History: किल्ल्याची रचना
पुरंदर किल्ला दोन भागांमध्ये विभागलेला आहे:
माची: हा किल्ल्याचा खालचा भाग आहे आणि येथे अनेक ऐतिहासिक वास्तू आहेत, जसे की पुरंद्रेश्वर मंदिर, रामेश्वर मंदिर आणि दिल्ली दरवाजा.
बालेकिल्ला: हा किल्ल्याचा वरचा भाग आहे आणि येथे अनेक बुरुज आणि तटबंदी आहेत.
Purandar Fort History: पुरंदर किल्ल्याचा इतिहास
11 वे शतक: यादव घराण्याने पुरंदर किल्ला बांधला.
1350: बहमनी सुलतान अहमदशहाने यादवांकडून हा किल्ला जिंकला.
1486: बहमनी सुलतानतच्या विघटनानंतर, हा किल्ला बीजापूरच्या आदिलशाही राज्याचा भाग बनला.
1596: छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या वडिलांनी, शहाजीराजांनी आदिलशहाकडून हा किल्ला जिंकला.
1646: छत्रपती शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला जिंकून मराठा साम्राज्यात सामील केला.
1665: पुरंदरच्या तहानुसार हा किल्ला मुघलांना द्यावा लागला.
1670: मराठ्यांनी पुन्हा हा किल्ला जिंकला.
1818: तिसऱ्या पानिपतच्या लढाईत मराठ्यांचा पराभव झाल्यानंतर, पुरंदर किल्ला ब्रिटिशांच्या ताब्यात आला.
ब्रिटिश राजवटीत: पुरंदर किल्ला तुरुंग म्हणून वापरला जात होता.
स्वातंत्र्यानंतर: पुरंदर किल्ला भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षणाच्या ताब्यात आला.
आज: पुरंदर किल्ला हे ट्रेकिंगसाठी आणि पर्यटनासाठी एक लोकप्रिय ठिकाण आहे.
पुरंदर किल्ल्याशी संबंधित काही महत्त्वाच्या घटना
1657: छत्रपती संभाजी महाराजांचा जन्म पुरंदर किल्ल्यावर झाला.
1665: पुरंदरचा तह – या तहानुसार छत्रपती शिवाजी महाराजांना मुघलांना २३ किल्ले द्यावे लागले.
1757: नाना फडणवीसांनी पुरंदर किल्ल्यावरून पेशवाईचा कारभार हाती घेतला. (Purandar Fort History)
Purandar Fort History: पुरंदर किल्ल्याचे महत्त्व
पुरंदर किल्ला हा मराठा साम्राज्याचा एक महत्त्वाचा किल्ला होता. हा किल्ला अनेक ऐतिहासिक घटनांचा साक्षीदार राहिलेला आहे. तसेच आज हा किल्ला एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ म्हणून ओळखला जातो.
किल्ल्यावरील पाहण्यासारखी ठिकाणे
बिनी दरवाजा: हा मुख्य दरवाजा आहे आणि नारायणपूर गावातून किल्ल्यावर जाताना हा दरवाजा लागतो.
रामेश्वर मंदिर: हे मंदिर किल्ल्याच्या माचीवर आहे आणि भगवान रामाचे आहे.
पुरंदरेश्वर मंदिर: हे मंदिर किल्ल्याच्या माचीवर आहे आणि भगवान शिवाचे आहे.
दिल्ली दरवाजा: हा दरवाजा किल्ल्याच्या पूर्व बाजूस आहे आणि दिल्लीच्या दिशेने असल्याने त्याला दिल्ली दरवाजा असे नाव पडले.
भैरवगड: हा पुरंदर किल्ल्याचा एक भाग आहे आणि त्यालाच वज्रगड असेही म्हणतात.
पुरंदर माची: हा किल्ल्याचा सपाट भाग आहे आणि येथे अनेक ऐतिहासिक वास्तू आहेत.
केदारेश्वर: हे मंदिर किल्ल्याच्या टोकावर आहे आणि भगवान शिवाचे आहे.
पद्मावती तळे: हे तळे किल्ल्याच्या माचीवर आहे आणि त्याला पद्मावतीचे नाव देण्यात आले आहे.
खन्दकडा: हा किल्ल्याचा एक खंदक आहे आणि तो खूप खोल आहे.
शेन्द्र्या बुरुज: हा किल्ल्याचा एक बुरुज आहे आणि तो किल्ल्याच्या उत्तरेला आहे.
कोकण्या बुरुज: हा किल्ल्याचा एक बुरुज आहे आणि तो किल्ल्याच्या दक्षिणेला आहे.
किल्ल्याला कसे पोहोचायचे
- पुरंदर किल्ला पुण्यापासून 50 किलोमीटर अंतरावर आहे.
- सासवड शहरापासून किल्ल्यापर्यंत जाण्यासाठी बस आणि टॅक्सी उपलब्ध आहेत.
किल्ल्यापर्यंत पोहोचण्यासाठी एका तासाची ट्रेकिंग करावी लागते.
पुरंदर किल्ल्यावर कसे जायचे?
पुरंदर किल्ल्यावर जाण्यासाठी तुम्ही खालील मार्गांचा अवलंब करू शकता:
विमानाने:
- तुम्ही पुणे विमानतळावर उतरा आणि तेथून टॅक्सी किंवा बसने किल्ल्यावर जाऊ शकता.
- विमानतळ ते किल्ला अंतर 51 किलोमीटर आहे.
ट्रेनने:
- तुम्ही पुणे रेल्वे स्टेशनवर उतरा आणि तेथून टॅक्सी किंवा बसने किल्ल्यावर जाऊ शकता.
- रेल्वे स्टेशन ते किल्ला हे अंतर 51 किलोमीटर आहे.
बसने:
- तुम्ही पुणे शहरातून पुरंदरला जाणाऱ्या बसने प्रवास करू शकता.
- बस तुम्हाला किल्ल्याच्या पायथ्याशी घेऊन जाईल.
ट्रेकिंग:
- तुम्ही ट्रेकिंगचा आनंद घेत असाल तर तुम्ही ट्रेकिंगद्वारे किल्ल्यावर जाऊ शकता.
- ट्रेकिंगचा मार्ग 1300 मीटर लांबीचा आहे आणि 19 किलोमीटर अंतरावर आहे.
पुरंदर किल्ला ट्रेकिंगसाठी आणि पर्यटनासाठी एक लोकप्रिय ठिकाण आहे. किल्ल्यावरून तुम्हाला आसपासच्या परिसराचे खूप सुंदर दृश्य दिसते.
निष्कर्ष
पुरंदर किल्ला इतिहास, वास्तुकला आणि नैसर्गिक सौंदर्याचा संगम आहे. तसेच ट्रेकिंगसाठी आणि ऐतिहासिक वास्तू पाहण्यासाठी उत्तम ठिकाण आहे. महाराष्ट्रातील गौरवशाली इतिहासाची साक्ष देणारा पुरंदर किल्ल्याला, प्रत्येकाने नक्कीच भेट देईला हवी.